Αντιμετοπίζοντας το αυξανόμενο χρέος και την αυξανόμενη πίεση για εξυγίανση των δημόσιων οικονομικών, η λιτότητα γίνεται ο κανόνας σε πολλές αναδυόμενες και αναπτυσσόμενες χώρες. Ωστόσο, σε αντίθεση με τη δημοφιλή πεποίθηση, αυτά τα μέτρα δεν πυροδοτούν συστηματικά κύματα διαμαρτυρίας. Εξετάζουμε πιο προσεκτικά αυτή την περίπλοκη πραγματικότητα.
Λιτότητα: μια παγκόσμια απάντηση στην κρίση χρέους
Από την οικονομική κρίση του 2008, το παγκόσμιο δημόσιο χρέος έχει σχεδόν διπλασιαστεί, φτάνοντας στο ιστορικό υψηλό των 102 τρισεκατομμυρίων δολαρίων το 2024. Αυτή η αύξηση είναι ιδιαίτερα έντονη στις αναπτυσσόμενες οικονομίες, όπου το χρέος έχει αυξηθεί δύο φορές πιο γρήγορα από ό,τι στις προηγμένες χώρες. Το αυξανόμενο κόστος του χρέους υποδηλώνει ένα κύμα λιτότητας με τη μορφή περικοπών στον προϋπολογισμό ή αυξήσεων φόρων.
δεδομένα για το γράφημα σε αρχείο xls
Μια αντιφατική πραγματικότητα μεταξύ περιφερειών και χωρών
Ο αντίκτυπος της λιτότητας στην κοινωνική σταθερότητα ποικίλλει σημαντικά από περιοχή σε περιοχή και μερικές φορές μπορεί να είναι βαθιά αποσταθεροποιητικός. Στον Ισημερινό, για παράδειγμα, η κατάργηση των επιδοτήσεων καυσίμων το 2019 παρέλυσε τη χώρα για δέκα ημέρες, αναγκάζοντας την κυβέρνηση να υποχωρήσει. Στην Κένυα, οι αυξήσεις φόρων το 2024 πυροδότησαν ταραχές που οδήγησαν στην εισβολή στο Κοινοβούλιο, αναγκάζοντας τον Πρόεδρο Ρούτο να αποσύρει το νομοσχέδιο για τη χρηματοδότηση και να ξεκινήσει διάλογο με την αντιπολίτευση.
Ωστόσο, η μελέτη μας αποκαλύπτει ότι τα μέτρα λιτότητας δεν προκαλούν συστηματικά κοινωνικές αναταραχές. Σε χώρες με χαμηλότερο εισόδημα στην Αφρική και τη Μέση Ανατολή, η εφαρμογή σχεδίων δημοσιονομικής προσαρμογής συχνά συνοδεύεται από μείωση των διαμαρτυριών.
Το βάρος της ανισότητας και της διακυβέρνησης
Η αποδοχή ή η απόρριψη της λιτότητας εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από το επίπεδο ανισότητας και την εμπιστοσύνη στους θεσμούς. Σε χώρες με έντονες κοινωνικές ανισότητες και αδύναμα δίχτυα ασφαλείας, οι εντάσεις είναι πιο συχνές, όπως δείχνει η τρέχουσα κατάσταση στην Κένυα. Αντίθετα, σε συνθήκες όπου η διακυβέρνηση βελτιώνεται, η ηρεμία μπορεί να αποκατασταθεί: στη Σρι Λάνκα, μετά από μια μεγάλη πολιτική κρίση το 2022, η άφιξη μιας νέας κυβέρνησης κατά της διαφθοράς το 2024 συνέβαλε στη μείωση των εντάσεων.
Μειώσεις ή φόροι: επιλογές που έχουν σημασία
Η φύση των μέτρων λιτότητας επηρεάζει επίσης τις κοινωνικές αντιδράσεις. Στη Λατινική Αμερική, όπου περισσότερο από το 90% των σχεδίων περιλαμβάνουν αυξήσεις φόρων, οι διαμαρτυρίες είναι συχνά άμεσες. Αντίθετα, στις αναδυόμενες χώρες της Ασίας και της Ευρώπης, οι κυβερνήσεις γενικά ευνοούν τις περικοπές στις δημόσιες δαπάνες, οι οποίες τείνουν να προκαλούν λιγότερες κοινωνικές αντιδράσεις βραχυπρόθεσμα.
Κατεβάστε την πλήρη μελέτη τώρα
(.pdf 4,13 Mo)
